Cannoedd o adeiladau 'mewn cyflwr gwael'

Fe allai'r gost o atgyweirio'r holl ysgolion gyrraedd £1 biliwn

Mae cannoedd o adeiladau ysgolion mewn cyflwr gwael neu mewn perygl o fethu â chyrraedd y safon angenrheidiol, yn ôl arolygon cynghorau sydd wedi dod i law BBC Cymru.

Fe gafwyd manylion 16 o awdurdodau lleol oedd yn dangos bod "problemau mawr" yn nhraean ysgolion cynradd a hanner ysgolion uwchradd.

Ym Merthyr Tudful a Sir Benfro roedd "gwendidau mawr" ymhob adeilad ysgol uwchradd tra bod 50% o ysgolion cynradd Sir Gaerfyrddin, Castell-nedd Port Talbot a Cheredigion angen "atgyweirio sylweddol".

Dywedodd Llywodraeth y Cynulliad eu bod wedi ymroi i ddarparu ysgolion addas ar gyfer y ganrif hon ac yn benderfynol o wneud hynny.

'Esgeulustod'

Dywedodd Iwan Guy o Undeb y Prifathrawon, yr NAHT : "Mae ysgolion Cymru ar eu colled oherwydd blynyddoedd o esgeulustod."

Llywodraeth y Cynulliad gomisiynodd yr arolygon wrth i gynghorau lunio eu cynlluniau ar gyfer gwella ysgolion.

Ym mis Rhagfyr bydd cynghorau sir yn gwneud cais i'r llywodraeth am arian ac mae disgwyl i'r cyfanswm gyrraedd £3 biliwn.

Fe geisiodd BBC Cymru gael gwybodaeth am gostau atgyweirio ysgolion ac anfonodd 12 o gynghorau sir eu manylion.

O'r ffigyrau ddaeth i law Abertawe sy'n gorfod talu'r bil mwya, £147m, ac roedd Ysgol Gynradd Trefansel yn y ddinas angen atgyweirio gwerth £7m.

£517m

Gan fod y bil ar gyfer y cynghorau wnaeth roi manylion yn cyrraedd £517m, yr amcangyfri ar gyfer gwaith atgyweirio ysgolion yr holl gynghorau yng Nghymru yw £1 biliwn.

Yn y dyfodol mae'n debyg y bydd cynghorau angen £3 biliwn ar gyfer prosiectau adeiladau ysgolion, gan gynnwys arian ar gyfer codi ysgolion newydd.

Ond mae Chris Llewelyn o'r Gymdeithas Llywodraeth Leol wedi dweud na fydd digon o arian ar gael.

"Fe fydd buddsoddi cyfalaf 50% yn llai na'r disgwyl ac, yn anochel, fe fydd cynghorau'n cael eu siomi.

"Os na fydd ysgolion yn cael eu codi neu eu hatgyweirio, fe fydd mwy o bwysau ar y gyllideb cynnal a chadw ..."

£700m

Dywedodd Llywodraeth y Cynulliad: "Ers 18 mis rydyn ni wedi penderfynu y bydd £700m yn cael eu gwario ar brosiectau ysgolion yng Nghymru.

"Fe fydd hyn yn golygu y bydd awdurdodau'n gallu adeiladu a gwella ysgolion.

"Dim ond darlun ar y pryd yw'r wybodaeth am atgyweirio a chynnal a chadw. Nid yw'n cymryd i ystyriaeth yr angen i gael gwared ar leoedd gwag - a buddsoddi mewn ysgolion newydd neu brosiectau adnewyddu."