Y 'ddynes goch' yn dychwelyd

Mae'r gweddillion 29,000 oed wedi bod yn Rhydychen

Mae sgerbwd 29,000 oed wedi dychwelyd i Gymru am y tro cyntaf ers cael ei ddarganfod yn 1823.

Bydd gweddillion 'Dynes Goch Pen-y-fai' yn cael eu harddangos yn Amgueddfa Genedlaethol Cymru, Caerdydd, o ddydd Sadwrn ymlaen.

Cafodd y sgerbwd ei ddarganfod mewn ogof yn Mhenrhyn Gŵyr cyn cael ei gludo i Brifysgol Rhydychen.

Mae profion diweddar yn dangos bod yr olion yn 29,000 oed, 4,000 yn hŷn na'r gred flaenorol.

Dyma'r dystiolaeth hynaf o gladdedigaeth ffurfiol yng ngorllewin Ewrop.

Mae tua naw gwaith yn hŷn na'r ffaro Eifftaidd Tutankhamun.

Mae'r gweddillion ar fenthyg gan Amgueddfa Hanes Natur Rhydychen am flwyddyn.

Dyn ifanc

Cafodd y sgerbwd ei ddarganfod gan William Buckland, Athro Daeareg ym Mhrifysgol Rhydychen.

Daeth o hyd i'r esgryn yn Ogof Twll yr Afr ym Mhen-y-fai.

Cafodd y sgerbwd ei ganfod yn Ogof Pen-y-Fai

Oherwydd bod yr esgyrn yn goch, roedd wedi meddwl eu bod yn perthyn i ddynes ac yn dyddio i'r oes Rufeinig.

Ond esgryn dyn ifanc ydyn nhw a dweud y gwir, ac roedden nhw wedi cael eu gorchuddio mewn ocr coch.

Mae'r gweddillion yn cael eu dangos fel rhan o o arddangosfa Gwreiddiau: Canfod y Gymru Gynnar.

Yno hefyd y bydd y dystiolaeth gyntaf o arddull gelf dau ddimensiwn sef carreg Bryn Celli Ddu o Fôn ac enghreifftiau o waith aur o'r Oes Efydd, breichledi Capel Isaf, ac o oes y Rhufeiniaid.

"Dim ond detholiad bach o'r llu o bethau hynod a gafodd eu darganfod yng Nghymru ydi'r hyn fydd yn cael eu harddangos," meddai Dr Mark Redknap o'r Amgueddfa.

"Mae'r casgliadau a'u dehongliad diwygiedig - llawn cyfoeth a gwybodaeth - yn ein helpu ni i ddeall ein hunain, a'r Gymru sydd ohoni."